Nieważna uchwała

Zgodnie z grudniowa obietnicą poniżej publikuję w skrócie uzasadnienie do wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z dnia 29 września 2011r. (sygn. akt II SA /Ke 537/11) po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 29 września 2011r. sprawy ze skargi Prokuratora Prokuratury Rejonowej Kielce-Zachód na uchwałę Rady Gminy w Strawczynie z dnia 4 września nr IV/44/2000 w przedmiocie zmiany uchwały w sprawie udziału mieszkańców gminy w budowie kanalizacji i oczyszczalni ścieków.

Punkt pierwszy wyroku stwierdza nieważność zaskarżonej uchwały. W uzasadnieniu zaś czytamy: ”(...) Skargę na powyższą uchwałę złożył do Wojewódzkiego Sadu Administracyjnego w Kielcach Prokurator (…) i wniósł o stwierdzenie jej nieważności zarzucając rażące naruszenie prawa materialnego – art. 18 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym oraz art. 144 ustawy o gospodarce nieruchomościami, polegające na wydaniu aktu prawa miejscowego bez podstawy prawnej i nałożeniu opłaty w formie daniny publicznej bez podstawy prawnej. W uzasadnieniu skargi jej autor wskazał, że ustalone w zaskarżonej uchwale opłaty z tytułu budowy kanalizacji i oczyszczalni ścieków miały cechy jednostronnie narzuconej mieszkańcom daniny publicznej. Zostały wprowadzone przy wykorzystaniu władztwa publicznego gminy i były pobierane w związku z samym faktem budowy kanalizacji i oczyszczalni ścieków na terenie gminy Strawczyn. Opłaty te nie znajdowały podstawy prawnej w przepisach obowiązującego prawa w dacie wydania uchwały, a zwłaszcza w tych, które zostały wykorzystane jako podstawa prawna (czyli art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym oraz art. 144 ustawy z dnia 25 maja 2000r. o gospodarce nieruchomościami – przyp. red.). Nie można (…) uzależniać przyłączenia do gminnej sieci wodociągowej lub kanalizacyjnej od wniesienia opłaty. Skarżący powołał treść art. 84 Konstytucji RP i stwierdził, że skoro zaskarżona uchwała Rady Gminy w Strawczynie nałożyła na mieszkańców gminy Strawczyn obowiązek ponoszenia opłat pomimo, że żaden przepis ustawowy jej do tego nie upoważnił, uznać ja należy za nieważną. Ponadto Prokurator uznał, że nie ma znaczenia, że zaskarżona uchwała została zmieniona, gdyż na jej podstawie pobierano opłaty stanowiące udział mieszkańców gminy w budowie kanalizacji i oczyszczalni ścieków. Stwierdzenie nieważności uchwały wywoła skutki od chwili jej podjęcia (ex tunc). W tej sytuacji uchwałę należy potraktować tak, jakby nigdy nie została podjęta. W odpowiedzi na skargę organ (czyli Gmina Strawczyn – przyp. red.) wniósł o jej oddalenie podnosząc, że skarga na uchwałę, której przedmiotem jest zmiana innej uchwały jest bezprzedmiotowa. Wskazał, że do tut. Sądu została już zaskarżona uchwała z dnia 22 grudnia 1997 r. Z kolei niniejsza sprawa dotyczy również tej uchwały, ale już po zmianie wprowadzonej uchwałą z dnia 4 września 2000r., nr IV/44/2000. Powyższe zdaniem organu oznacza, że do Sądu zostały wniesione dwie skargi na uchwałę z dn. 22 grudnia 1997r., co jest niedopuszczalne. Uchwała w sprawie zmiany uchwały nie posiada samodzielnego bytu prawnego” – koniec cytatu.

W ostatnich kilku zdaniach chodzi o to, że gmina Strawczyn złożyła do Sądu skargę na skargę prokuratora, w uzasadnieniu podając, że uchwała dotycząca opłat za kanalizacje z 2000r., była tylko zmianą uchwały w tej samej sprawie z roku 1997. Ponieważ uchwała z 1997 roku została już kiedyś zaskarżona, według gminy Strawczyn, nie można zaskarżyć już uchwały z roku 2000, która tę pierwszą tylko zmienia. Jednak w dalszej części uzasadnienia wyroku czytamy: „Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach zważył co następuje: Skarga (Prokuratora – przyp. red.) jest zasadna. (…) Odnosząc się do twierdzeń organu (gminy) zawartych w odpowiedzi na skargę, Sąd stwierdza, iż nie istnieje regulacja, która uniemożliwiłaby wniesienie skargi na uchwałę o zmianie uchwały, w sytuacji gdy osobną skargą zaskarżona została też ta zmieniona uchwała.(...) Nie ma również znaczenia, że zaskarżona uchwała została uchylona uchwałą z dnia 4 września 2000r., czym innym jest bowiem uchylenie uchwały, czy też utrata przez nią mocy w związku z wejściem w życie kolejnej uchwały regulującej tę samą kwestię, tak jak miało to miejsce w niniejszej sprawie, a czym innym stwierdzenie nieważności uchwały, albowiem różne są przede wszystkim skutki, jakie pociąga za sobą każda z tych instytucji. Mianowicie zaskarżona w niniejszej sprawie uchwała z dnia 4 września 2000r., straciła moc z chwilą wejścia w życie, uchylającej ją uchwały z dnia 12 sierpnia 2011r. Tak więc do tego czasu nałożony tym przepisem obowiązek ponoszenia opłat obowiązywał. Utrata przez niego mocy nie spowodowała uchylenia tego obowiązku wstecz. Stwierdzenie nieważności uchwały, czego domaga się Prokurator, powoduje, że od samego początku taka uchwała jako nieważna nie obowiązuje. Tak więc skutki stwierdzenia nieważności uchwał (ex tunc) są dużo dalej idące niż skutek będący wynikiem utraty mocy w związku z wejściem w życie kolejnego aktu regulującego tę samą kwestię. Istotą sprawowanej przez sądy administracyjne kontroli jest legalność, a więc zgodność z prawem aktów, w związku z czym nie może budzić wątpliwości, iż w przypadku badania legalności zaskarżonej uchwały ta zgodność oceniana jest na datę jej podjęcia.(...) Stanowisko, że uchylenie uchwały rady gminy nie zwalnia sądu z obowiązku dokonania oceny jej legalności zostało także wyrażone w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego (por. wyrok NSA z dnia 22 marca 2007 sygn. akt II OSK 1776/06, wyrok NSA z dnia 3 marca 2009r. Sygn. Akt II OSK 1459/08). To stanowisko Sąd orzekający w niniejszej sprawie w całości podziela” – koniec cytowanego uzasadnienia wyroku.

Podsumowując, należy stwierdzić, że Wojewódzki Sąd Administracyjny, przychylając się do stanowiska Prokuratora stwierdził nieważność zaskarżonej uchwały, co wywoła skutki od chwili jej podjęcia. Skutki stwierdzenia nieważności (ex tunc) są dużo dalej idące, niż skutek uchylenia bądź zmiany obowiązujących przepisów. Najprościej rzecz ujmując chodzi tu o to, że o ile w przypadku zmiany bądź uchylenia uchwały nie powstaje żadne roszczenie i poszkodowani nie mogą dochodzić swoich praw, o tyle, w przypadku stwierdzenia nieważności uchwały poszkodowanym wadliwą uchwalą przysługiwać może roszczenie odszkodowawcze i mogą oni dochodzić swoich praw majątkowych. Taka właśnie sytuacja zaistniała w naszej gminie od chwili ogłoszenia powyższego wyroku. C.d.n.